Nawiązka jest jednym ze środków kompensacyjnych, które są reakcją na popełnienie przestępstwa. Zasądzana jest w postępowaniu karnym od sprawcy wypadku na rzecz pokrzywdzonego. W zasadzie do dzisiaj polskie sądy nie wykształciły jednolitej linii orzeczniczej, która odpowiadałaby na pytanie, czy ubezpieczyciel musi zwrócić z OC nawiązkę sprawcy wypadku, który nawiązkę zapłacił pokrzywdzonemu.
Zagadnienie dotyczy sporów na linii sprawcy wypadków drogowych – ubezpieczyciele. A także odpowiedzi na pytanie, czy w zakres obowiązkowego ubezpieczenia OC pojazdów mechanicznych wchodzi obowiązek zwrotu nawiązki.
W dniu 21 grudnia 2006 r. Sąd Najwyższy wydał, jak się wydawało, jednoznaczną uchwałę, w której wskazał następująco.
Sprawca wypadku komunikacyjnego, od którego zasądzono nawiązkę na podstawie art. 46 § 2 i art. 48 KK, nie może domagać się od ubezpieczyciela – na podstawie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów – zwrotu nawiązki zapłaconej pokrzywdzonemu (sygn. III CZP 129/06).
Wydawałoby się, że z punktu widzenia ubezpieczycieli uchwała rozwiązuje wszelkie problemy. Natomiast z pewnością jest podstawą do wydania decyzji odmownej w postępowaniu likwidacyjnym.
Czy ubezpieczyciel musi zwrócić z OC nawiązkę?
Niemniej jednak już w dniu 13 lipca 2011 r. Sąd Najwyższy wydał kolejny wyrok.
Sprawca wypadku komunikacyjnego, wobec którego zastosowano środek karny polegający na obowiązku naprawienia szkody (art. 46 § 1 w związku z art. 39 pkt 5 KK), może domagać się od ubezpieczyciela – na podstawie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów – zwrotu świadczenia zapłaconego na rzecz pokrzywdzonego (sygn. III CZP 31/11).
Jak widać, kolejna uchwała nie dotyczy nawiązki. Jej przedmiotem jest inny środek karny – obowiązek naprawienia szkody. Pomimo to, na tej podstawie, sądy powszechne zaczęły zasądzać nawiązki w wyrokach od ubezpieczycieli na rzecz sprawców wypadków. Pomijały przy tym wcześniejszą uchwałę Sądu Najwyższego. Nie wszystkie oczywiście, w tym zakresie wiele zależy od konkretnego sądu.
Sąd Najwyższy kontynuuje jednak swoją linię orzeczniczą, nie oglądając się przy tym na sądy powszechne. W wyroku z dnia 15 listopada 2017 r. po raz kolejny wskazał jednoznacznie, że nawiązka jest karą majątkową, wymierzaną osobiście skazanemu sprawcy na podstawie dyrektyw prawa karnego, a nie według przesłanek dotyczących odpowiedzialności odszkodowawczej w przepisach prawa cywilnego.
W mojej ocenie przydałaby się jednak kolejna uchwała, odpowiadająca wprost na pytanie, czy ubezpieczyciel musi zwrócić z OC nawiązkę sprawcy wypadku. Nadal zapada w tym zakresie zbyt wiele przeciwnych wyroków.